Achtergrond van de eerste lezing (Amos 6: 1.4-7)

Vorige week zondag lazen we al uit de profeet Amos. Hij leefde in het midden van de 8^e eeuw voor Christus. Hij is een profeet die vooral het maatschappelijk onrecht van zijn tijd aanklaagde als iets dat onverenigbaar is met de goedheid van God, die hun voorouders eens uit de ellende van de slavernij bevrijd had. Amos richt zich in de eerste lezing scherp tegen vooraanstaanden en rijken, niet op zich om hun rijkdom als zodanig, maar omdat ze weigeren die met anderen te delen. Doordat de vooraanstaanden ook de wetten en staatsmacht beheersten, waren zij  medeschuldig aan de armoede en het onrecht van die tijd. Zij leefden in overvloedige weelde en rijkdom, terwijl het voor het grootste deel van de samenleving heel slecht ging. Dat is wat Amos bedoelt wanneer hij zegt: “Om Jozefs ondergang bekreunen zij zich niet”. De profeet klaagt hun onverschilligheid en hun materialisme aan en roept hun op tot bekering, dat wil zeggen: tot een levenshouding van bewogenheid en inzet voor het welzijn van de sociaal-zwakkeren. Bekering wilt zeggen: zich als gelovig mens daadwerkelijk laten omvormen door de concrete liefde van God zoals die in psalm 146 als antwoord op de eerste lezing bezongen wordt.

Eerste lezing: Amos 6: 1.4-7

Dit zegt de almachtige Heer: “Wee, de zorgelozen in Sion, de zelfverzekerden op Samaria’s berg. Zij liggen op ivoren bedden en strekken zich uit op hun rustbanken; zij eten de lammeren van de kudde op en de kalveren uit de stal. Zij verzinnen maar liederen bij het getokkel van de harp, en denken dat hun speeltuig dat van David evenaart; zij drinken wijn uit brede schalen en zalven zich met de kostelijke olie, maar om Jozefs ondergang bekreunen zij zich niet. Daarom gaan zij als eersten de ballingschap in, en is het gedaan met de feesten van hen die daar lui liggen uitgestrekt”.

Tussenzang:  Psalm 146

Refrein: De Heer zal ik loven mijn leven lang.

De Heer doet altijd zijn woord gestand, verdrukten verschaft Hij recht. De Heer geeft brood aan wie honger heeft, gevangenen geeft Hij de vrijheid.

De ogen van de blinden opent de Heer, gebrokenen richt Hij weer op. De Heer bemint de rechtvaardigen, de Heer behoedt de ontheemden.

De Heer geeft wees en weduwe steun, maar zondaars laat Hij verdwalen. De Heer is koning in eeuwigheid, uw God, Sion, heerst over alle geslachten.

Achtergrond van de tweede lezing (1 Timoteüs 6: 11-16)

In de eerste brief aan Timoteüs vraagt Paulus, net als de profeet Amos in de eerste lezing, dat de levenswijze van de Christenen zich juist in het concrete dagelijkse leven richt op alles wat wij weten van God de Vader en van Jezus, Zijn Zoon. Daar, in ons dagelijks doen en laten in de samenleving, moeten we het waarmaken volgelingen van Christus te zijn. Deze passage van de brief begint daarom met een aantal deugden te noemen, die wij ons steeds meer moeten eigen maken in het omgaan met de mensen om ons heen. Dan zal Christus ons leven omvormen en ons maken tot mensen die voor anderen een voorbeeld en inspiratie zijn.

Tweede lezing: 1 Timoteüs 6: 11-16

Dierbare, streef naar gerechtigheid, godsvrucht, geloof, liefde, volharding, zachtmoedigheid. Strijd de goede strijd van het geloof, grijp het eeuwige leven. Daartoe zijt gij geroepen, daartoe hebt gij de goede belijdenis afgelegd ten overstaan van vele getuigen. Ik beveel u voor het aanschijn van God die alles ten leven wekt, en van Christus Jezus die voor Pontius Pilatus de goede belijdenis heeft afgelegd: bewaar dit gebod onbevlekt en ongerept tot de verschijning van onze Heer Jezus Christus die God ons te rechter tijd zal doen aanschouwen, Hij, de gelukzalige, de enige Heerser, de grote Koning en de opperste Heer die alleen onsterfelijkheid bezit en woont in ongenaakbaar licht. Geen mens heeft Hem gezien of is in staat Hem te zien. Hem zij eer en eeuwige macht! Amen.

Achtergrond van de evangelielezing:  (Lucas 16: 19-31)

Het is duidelijk dat Lucas erg geraakt was door de vele verhalen die hij hoorde over Jezus’ grote compassie voor de armen van de samenleving en voor hen die altijd weer werden genegeerd, die uitgebuit werden en amper mogelijkheden hadden om vooruit te kunnen komen. Misschien kwam dit wel omdat Lucas als arts veel te maken zal hebben gehad met patiënten die in armoede leefden. Hij heeft daarom een aantal verhalen neergeschreven en voor het nageslacht vastgelegd in zijn evangelie, die hij niet had gezien in het korte, beknopte evangelie van Marcus, dat als eerste de ronde deed in de jonge Kerk, waarin Jezus’ solidariteit met de armen duidelijk merkbaar was, alsook Zijn oproep aan allen om net als Hij sociaal-bewogen te zijn. Met deze parabel wilt Jezus ons inspireren om ons te laten raken door situaties van armoede of onrecht, en actief te doen wat je kan om iets te betekenen voor anderen om je heen die het moeilijk hebben. Deze parabel van Jezus over de rijke die in grote weelde leefde maar onverschillig was voor de armoede vlak in zijn directe omgeving, is een van die verhalen die we alleen bij Lucas vinden. Zo heeft hij vastgelegd dat Jezus ons eraan herinnert dat onze daden en onze manier van in het leven staan ten aanzien van de armere medemens, consequenties zal hebben. De roeping tot goedheid voor de medemens geldt voor iedere mens, en in het bijzonder voor de mens die zegt te geloven in God, want God is liefde.

Evangelie: Lucas 16: 19-31

In die tijd zei Jezus tot de Farizeeën: “Er was eens een rijk man die in purper en fijn linnen gekleed ging en iedere dag uitbundig feest vierde, terwijl een arme, die Lazarus heette, met zweren overdekt voor de poort lag. Hij verlangde er naar zijn honger te stillen met wat bij de rijkaard van de tafel viel. Maar er kwamen alleen honden die zijn zweren likten. Nu gebeurde het dat de arme stierf en door de engelen in de schoot van Abraham werd gedragen. De rijke stierf ook en kreeg een eervolle begrafenis. In de onderwereld, ten prooi aan vele pijnen sloeg hij zijn ogen op en zag van verre Abraham en Lazarus in diens schoot. Toen riep hij uit: “Vader Abraham, ontferm u over mij en geef Lazarus opdracht de top van zijn vinger in water te dopen en mijn tong daarmee te komen verfrissen, want ik word door de vlammen hier gefolterd”. Maar Abraham antwoordde: “Mijn zoon, herinner u hoe gij tijdens uw leven uw deel van het goede hebt gekregen en hoe op gelijke manier aan Lazarus het kwade ten deel viel; daarom ondervindt hij nu hier de vertroosting maar wordt gij gefolterd. Daarenboven gaapt er tussen ons en u voorgoed een wijde kloof, zodat er geen mogelijkheid bestaat, – zelfs als men zou willen – van hier naar u te gaan noch van daar naar ons te komen”. De rijke zei: “Dan vraag ik u, vader, dat gij hem naar het huis van mijn vader wilt sturen, want ik heb nog vijf broers; laat hij hen waarschuwen opdat zij niet eveneens in deze plaats van pijniging terecht komen”. Maar Abraham sprak: “Zij hebben Mozes en de profeten; laat ze naar hen luisteren”. Maar hij zei: “Och neen, vader Abraham! Maar als er een uit de doden naar hen toegaat, zullen ze zich bekeren”. Abraham echter sprak tot hem: “Als ze naar Mozes en de profeten niet luisteren, zullen ze zich ook niet laten overreden als er iemand uit de doden opstaat”.

Overweging:

Een van de moeilijke kanten van onze huidige maatschappij, zowel in Suriname als wereldwijd, is het sterk opkomende materialisme. We horen over corruptie en over het sjoemelen met gronden, met vergunningen en andere manieren om steeds weer zichzelf en de kleine groep om zich heen te verrijken. Heel actueel richt Jezus dan vandaag een indringende parabel tot ons. Met deze parabel over de onverschillige, materialistische rijke man en de arme, lijdende Lazarus waarschuwt Jezus ons voor het sluipende gevaar van de negatieve invloed die materialisme blijkt te hebben op hoe wij denken en hoe wij in het leven staan. Daarom, aan de kern van deze parabel staat Jezus’ vraag aan ons: “Heb jij oog, -en wil je oog hebben-, voor de enorme ongelijkheid in de wereld tussen arm en rijk, voor het onrecht en de hebzucht die deze kloof tussen arm en rijk in stand houden? Heb je hart voor de armen? Laat je je raken door armoede en lijden, en ben je bereid er ook concreet iets voor te doen, je daarvoor in te zetten?”

Jezus geeft in Zijn parabel de rijke geen naam, maar de arme die vernederd en geheel verwaarloosd werd, wèl. Dat punt alleen al, is heel belangrijk om bij stil te staan! Want zo geeft Jezus aan dat in Gods ogen mensen die zich in hun leven steeds meer laten leiden door hebzucht, door een drang om steeds méér, mooier en grootser te hebben, en die achteloos en ongevoelig voorbij gaan aan het lot van de armen, hun naam bij God verliezen. Jezus benadrukt in Zijn parabel dat God juist de armen bij naam kent! Jezus zegt met deze parabel tot ons: bij God is het vaak tegenovergesteld aan wat er in de wereld gebeurt: in de wereld hebben de rijken een naam, zijn belangrijk, en zitten op ereplaatsen. Maar voor God is hun maatschappelijke positie helemaal niet belangrijk, daar is God totaal niet van onder de indruk. God kijkt naar hoe je met geld, bezittingen en invloedrijke posities omgaat! Blijf je een bescheiden mens? Heb je oog voor die arme daar vlak bij je? Ben je bewogen met zaken die het concrete welzijn van de armen beïnvloeden? Doe je heel concreet iets? Zet je je in voor de verbetering van de levensomstandigheden van de armen? Ben je bereid misschien een stapje terug te doen in de winstmarge, om zo de goede, menselijke omstandigheden van de gewone arbeiders mogelijk te maken? Zijn aandeelhouders van grote bedrijven, of leden van een raad van commissarissen, of directeuren, politici en andere vooraanstaanden bereid om werkelijk de gezamenlijke belangen van zowel de rijke vooraanstaanden alsook die van de gewone arme arbeiders, bedrijfsmedewerkers en arme mensen gewoon als uitgangspunt en principe steeds in gedachten te houden bij het formuleren en evalueren van het beleid en de resultaten van het bedrijf?

Met deze parabel waarschuwt Jezus ons dat er vele mensen zijn, die zo in de greep raken van altijd maar méér moeten hebben, van de luxe en van hun prestigieuze positie in de maatschappij, dat zij zelfs niet zullen luisteren naar iemand die uit de doden opstaat. Hebzucht en pronkzucht verblinden een mens op den duur. Dat duidt Jezus heel helder in Zijn parabel.

De arme krijgt in de parabel van Jezus wel een naam: Lazarus. Dat is de Griekse versie van de Joodse naam Eleazar, die in het Hebreeuws betekent: “God heeft geholpen”. Zeer bijzonder. De armen hebben een naam bij God. In de wereld zijn ze misschien anoniem, moeten zij altijd maar wachten bij de kantoren, tellen zij niet mee, worden vaak door de grotere samenleving als niet interessant gezien, niet echt belangrijk. Maar zo is het niet bij God, zegt Jezus. De hemelse Vader heeft een grote liefde voor de armen, voor de verdrukten, voor de mensen aan de onderzijde van de maatschappij. Zoals ook Maria het uitzingt in haar Magnificat, is God degene die de trotsen van hart van hun troon zal stoten en de geringen, de armen, zal verheffen, hen waardigheid en volheid van leven zal schenken.

De arme krijgt van Jezus in de parabel de naam Lazarus, in het Hebreeuws dus Eleazar, “God heeft geholpen”. Gods liefde is vol begrip voor de concrete vernedering en momenten van wanhoop die in het hart van de verdrukte mens spelen. God zal uiteindelijk helpen. Maar, zo benadrukt Jezus in Zijn parabel ook: de mens moet wel steeds weer goed nadenken over de keuzen die hij of zij maakt in het leven. En daarbij zegt Jezus door deze parabel: maak keuzen voor betrokkenheid en voor bewogenheid met de armen. Natuurlijk mag  je je talenten en je kennis inzetten voor je eigen welzijn en dat van je gezin, maar kies ervoor om tegelijkertijd ook je in te zetten voor het verbeteren van de levensomstandigheden van hen die het moeilijker hebben om je heen. Want, zegt Jezus, je keuzen als mens hebben altijd gevolgen!

En om dat te verhelderen vertelt Hij ons deze parabel waarbij de harteloze rijke terecht komt in het vuur van de onderwereld, waar hij niet meer uit kan komen, want er is een onoverbrugbare kloof, zegt Jezus, tussen de gevolgen van het harteloze materialistische leven van de rijke en de vertroostende liefde waarin de verwaarloosde, arme Lazarus zich na zijn aardse dood in mag verheugen.

Wat leert Jezus ons daarmee? Hij leert ons dat onverschilligheid, pronkzucht, corruptie en onrecht óók keuzen zijn, en die hebben hun eigen wetmatigheid. De gevolgen van die levenshoudingen dienen zich op gegeven moment wel degelijk aan.

Jezus belooft dus niet dat de mens automatisch het eeuwig leven van de hemel zal binnengaan. Dat zegt Hij nergens. In tegendeel, Hij benadrukt keer en keer opnieuw dat er een smalle poort is die de menselijke ziel toegang biedt tot het eeuwig leven van vreugde en vervulling, en een brede weg die leidt tot verloren raken, tot duisternis, tot het rijk van de eeuwige dood. En de sleutel ligt bij die twee deugden van geloof en liefde. Daarom zijn de belangrijke vragen: hebben we tijd en moeite gemaakt voor het geloof en hebben wij dat geloof in het concrete leven van iedere dag ook waargemaakt? Hebben we daadwerkelijk geprobeerd om mensen te zijn die zoveel als mogelijk gekozen hebben voor liefde en voor een zorgzame inzet voor het welzijn van anderen voor zover dat in ons vermogen lag?

Deze parabel geeft veel stof tot nadenken! Het waarschuwt ons voor de koppigheid waarmee velen, afgestompt door materialisme en de drang naar rijkdom, zich zelfs niet door het Woord van God of door Hem die uit de doden is opgestaan, laten aanspreken: ze volharden in de hebzucht en zijn erdoor verblind! Moge Jezus echter ons hart vervullen van Zijn eigen liefde, opdat wij in verbondenheid met Hem en ook geleid door Zijn levensvoorbeeld, steeds meer mensen mogen worden die de goedheid van God uitstralen en zo hoop brengen voor anderen.  Amen.

Categorieën:geloof en leven

Tags: Esteban Kross, Overwegingen