13 april 2022

Beste broeders en zusters, in het bijzonder mijn broeder-priesters en diakens, vandaag wil ik wederom Petrus Donders in het voetlicht plaatsen. Iedere heilige is een voorbeeld en een bron van inspiratie voor ons en zeker een heilige die van Suriname houdt.

Met zorg hebben wij de permanente expositie van Petrus Donders onder de deskundige leiding van Aruna Mungra en Jenny Kornelis opnieuw ingericht in het kerkelijk museum gevestigd in het bisschopshuis. De vrouwen uit de parochies in Coronie en de jongeren van Copieweg en Paramaribo- Noord, de catechisten en parochianen van Hanna’s lust hebben een hele ochtend of middag besteed aan de expositie, terwijl de scholieren van de St.-Vincentius- en de St.-Ferdinandschool er een leerrijke dag van hebben gemaakt. Voor bijna alle leerlingen was het de eerste keer dat zij deze machtige kathedraal en het bisschopshuis betraden en het graf van Petrus Donders zagen. Die leergierigheid van de kinderen heeft mij geprikkeld om zelf nog eens onbevangen naar de expositie te kijken en vooral er een persoonlijke boodschap uit te halen.

Je plaats van bestemming vinden
Het eerste wat mij raakte was niet alleen de stem van pater Noordermeer die de brieven van Petrus heeft ingesproken voor deze expositie, maar vooral wat en hoe hij zei: ‘Nu ben ik dan op de plaats mijner bestemming, waar de Heer mij geroepen en Zijne rechterhand mij geleid heeft’. Ik dacht: kan ik die woorden ook met dezelfde zelfverzekerdheid herhalen zoals Petrus Donders die schreef? (Tweede brief die Petrus Donders schreef vanuit Suriname 13 november 1842)
Nu ben ik op de plaats mijner bestemming. Hier zal ik gelukkig zijn in dit ambt.
Eens, na de eerste democratische verkiezingen na de militaire periode, toen er nog sprake was van een machtsvraagstuk of machtsvacuüm, zei Mgr. Zichem aan mij, toen de gekozen regering niet durfde op te treden tegen de bevelhebber van het nationaal leger: ‘Je bent president of je bent het niet, je bent bisschop of je bent het niet, je bent priester of je bent het niet’. Onze roeping is altijd in een bepaalde tijd en in een bepaalde context.
De context van Petrus Donders was een koloniale overheersing met een gruwelijke slavernij. Petrus Donders heeft zich niet laten intimideren door de toen geldende machtsverhoudingen. Ook al zei hij niets, hij werd door zijn levensstijl een aanklager in het geweten van de blanke. Dit is heel subtiel beschreven in ‘Een vlek op de rug’ van Johan van der Walle. Hij heeft wel geprotesteerd en waar hij niets aan de structuren kon veranderen, heeft hij zich over de slachtoffers ontfermd. Daar in die context heeft hij zijn priesterschap ten volle beleefd en zijn bestemming gevonden.
Je kunt niet wensen dat jezelf anders zou zijn of dat de wereld om je heen anders zou zijn. Wees daarom gelukkig op de plaats waar de Heer je geroepen heeft en Zijn rechterhand je heeft geleid. Ik hoop dat als een van jullie later zalig of heilig verklaard zal worden de onderzoekers die jullie apps zullen onderzoeken, zullen ontdekken dat je eerste sms of app was: ik ben op de plaats mijner bestemming aangekomen.

De sociale kwestie
Nadat Petrus Donders een dag rust had genomen na zijn aankomst maakte hij een wandeling in Paramaribo en werd geconfronteerd met de slavernij, toen hij bij het piket, een wachthuisje met twee rode palen ervoor, ‘… hoorde het gejammer van de slaven en slavinnen die daar werden afgetakeld. Beide palen hadden een katrol aan het boveneinde. Slaaf en slavin die gestraft moesten worden, werden, praktisch naakt, met een touw over die katrollen aan de palen gehesen en met tamarinderoeden afgezweept’. Deze gruweldaden lieten hem niet onberoerd en in zijn brieven heeft hij vrijmoedig daarover geschreven en de koloniale mentaliteit bekritiseerd. Geen wonder dat de plantage-eigenaren hem niet op hun plantages toelieten.
Beste broeder priesters en diakens, onze katholieke kerk in Suriname heeft zich altijd verzet tegen structureel onrecht en institutionele zonde. De sociale kwestie heeft steeds onze aandacht. Pater Weidman zorgde mede voor het algemeen kiesrecht en wakkerde de vakbeweging aan. Deze dagen heeft pater Toon de ‘Tragiek van de Binnenlandse Oorlog’ geschreven en met gevaar voor eigen leven zich ingezet voor het vredesproces na de Binnenlandse Oorlog van 1986 tot 1992. Voor velen een eyeopener en volgens mij voor iedere missionaris die in Suriname wil werken verplichte literatuur, omdat de donkere bladzijden uit de geschiedenis liever worden verzwegen. De paus heeft herhaaldelijk gevraagd dat wij als priesters ons niet verschansen achter de veiligheid van de sacristie, maar in het volle leven met de mensen staan, dat we de reuk van de schapen zouden overnemen. In Petrus Donders hebben wij zo’n voorbeeld: hij heeft de reuk van de melaatsen tot de zijne gemaakt.

Sranantongo
Opvallend voor mij in de expositie is dat er staat: ‘De eerste 14 jaren werkt Petrus Donders in Paramaribo. Hij leert zichzelf Sranan en binnen twee maanden geeft hij in deze taal godsdienstles aan de kinderen. Voor de rest van zijn leven zal hij Sranan gebruiken in zijn preken, lessen en bij afnemen van de biecht’. De kerk hier heeft altijd in de moedertaal willen evangeliseren. Grote namen hierbij zijn de redemptoristen pater Ahlbrinck die een encyclopedie schreef over de Karaiben, paters De Groot en Donicie die meesters waren in Sranan. Het was mij echter als tiener al opgevallen dat de meeste priesters en zusters in de stad geen Sranan spraken.
Wil je toegang tot het hart van de arme bevolking hebben, dan zullen wij allen Sranan een betere plaats moeten geven in onze verkondiging en intieme gesprekken en zelfs de biecht. Het succes van begikerki, Hanna’s lust en de St.-Pauluskerk is wel omdat daar Sranan of de lokale taal Aucaans of Saramaccaans wordt gebruikt. Willen wij niet vervallen tot slechts een middenklasse en upperclass kerk dan zullen wij steeds meer aandacht moeten geven aan de groep die zich vaak niet thuis voelt in vieringen waar de taal een barrière vormt. Petrus Donders leert zichzelf binnen twee maanden Sranan. Ik verwacht niet dat u allen het net zo vlot spreken als de paters Donicie en Toon, maar we moeten allen toch ons beter inzetten hiervoor.

Inheemsen en marrons
De vitrines hebben het leven van Petrus Donders overzichtelijk ingedeeld. Zo kom je al lopend en lezend bij de plek waar Petrus Donders bijna 60 jaar oud is, maar dat houdt hem niet tegen om elke maand voor twee weken en soms langer zware missiereizen te maken over rivieren en door het bos. Mede door het baanbrekende werk van Petrus Donders zijn vandaag ruim 20.000 inheemsen rooms-katholiek. Hoewel hij minder succesvol was bij de marrons behoren vandaag 30.000 van hen tot onze kerkgemeenschap.
Iets minder dan de helft van de katholieke populatie komt dus uit de twee meest achtergestelde groepen uit onze samenleving, terwijl er onevenredig meer priesters en religieuzen werken in de stad en de kustvlakte. In het synodaal proces vraagt de paus ons vooral te luisteren naar de gemarginaliseerden. Hij vraagt dat wij gaan naar de mensen in de periferie. We zullen daarom ons beleidsplan op dit stuk moeten herschrijven en wel zodanig dat iedere priester en religieuze net als Petrus Donders een missionair elan blijft behouden. Petrus Donders deed dit missionaire werk terwijl hij verantwoordelijk was voor Batavia. Wij hebben allemaal onze parochies in de stad of het district. Het is niet langer slechts de verantwoordelijkheid van de priesters en de religieuzen om missionair te zijn. Wij zullen daarom met onze parochies en religieuze gemeenschappen nadenken hoe wij iedereen kunnen betrekken bij dit missionaire werk.

Onlangs heb ik grote vreugde beleefd toen ik met het Salvatorkoor van parochies Noord naar Groningen ben afgereisd om de dienst op te luisteren. Dit zou meer de spirit moeten zijn bij alle stedelijke parochies: dat pastoor en parochianen missionair eropuit trekken om hun rijkdommen te delen en gemeenschap te stichten. Vele inheemse en marrondorpen in Para en Brokopondo zijn gemakkelijk te bereiken om de eucharistie samen te vieren.
Waar onze inheemse en marronbroeders en -zusters in de stad in de knel raken, zullen wij een helpende hand bieden in plaats van een verwijtende vinger te wijzen, maar bovenal is het van belang dat wij met ons allen aandringen op spoedige afhandeling van de grondenrechtenkwestie.
Nu wij ook bezorgd zijn om de duurzame ontwikkeling van de Amazone zullen wij gezamenlijk met ondernemers moeten werken aan een integrale ontwikkeling van het binnenland en niet schromen om klokkenluiders te zijn wanneer het oerwoud wordt vernietigd en vervuild.

Afwijzing
Lopend langs de vitrines komen wij deze tekst tegen: ‘In januari 1883 bezoekt monseigneur Schaap Batavia. Een kleine groep melaatsen klaagt dat Petrus Donders te oud is geworden en zij hem niet kan verstaan tijdens de preken. Hoewel het grootste deel van de melaatsen daar niet mee eens is, besluit Mgr. Schaap dat Petrus Donders terug moet naar de stad’.
Ieder van ons zal vroeg of laat in zijn priester- of religieuze leven ervaren dat sommige mensen niet meer van ons houden en dat ze ons liever zien gaan dan komen. Petrus Donders vormde geen uitzondering. Het lijkt me goed dat we ook wat langer stilstaan bij dit moment in zijn leven.
Wij willen allen succesvol zijn en met voldoening werken en daarvoor een schouderklopje krijgen. Hoe goed je je best ook doet, je zult nooit bij iedereen geliefd zijn. Raak dan niet teleurgesteld of verbitterd, maar blijf van ze houden zoals Petrus Donders, en ga met evenveel liefde naar hen terug wanneer er weer een beroep wordt gedaan.

Ziekbed en voortdurend gebed
Op 31 december 1886 houdt Petrus Donders zijn laatste preek van het jaar. In de nacht wordt hij ernstig ziek. Hij heeft nierontsteking. De arts op Batavia komt éénmaal langs en kijkt verder niet meer naar hem om. Ondanks een pijnlijk en medisch slecht verzorgd ziekbed aanvaardt Petrus Donders zijn lot als Gods wil. Hij klaagt niet en bidt voortdurend.
Wij zullen het allemaal meemaken dat de gezondheid achteruitgaat. We hebben onlangs bij pater Kross en diaken Lito ervaren dat het levens ons soms kan plaatsen voor moeilijke momenten. Heel gemakkelijk kan ziekte ons maken tot mensen die voortdurend klagen, waardoor wij van niets meer kunnen genieten. Petrus Donders klaagt niet, maar bidt voortdurend. Dat voortdurende gebed komt niet vanzelf, het is een reflex waarvan we ons gewaar worden na een levenslange oefening in gebed. Het leven van een priester of diaken is een leven van voortdurend gebed.

Ik nodig u, priesters en religieuzen, uit om de tentoonstelling eerst persoonlijk te bezoeken. Laat Petrus Donders op u inwerken en als u geraakt wordt, kom dan met uw medewerkers in kleine groepen. Er is een kapel waar u eucharistie kan vieren, een tuin waarin u kunt picknicken en de wens van de paus vervullen om communio te stichten als eerste doel van het synodaal proces. U kunt zo de kloof verkleinen tussen het algemeen priesterschap van het volk en het gewijd priesterschap. U kunt zo met hen volledig participeren in de missie die we gezamenlijk hebben.

Coverfoto: Facebookpagina Heilige Familieparochie

Categorieën:BISDOM, Overwegingen, petrus donders

Tags: chrismamis, inheemsen, marrons, mgr. Karel Choennie, petrus donders, preek