Interview met de secretaris van de Bisschoppensynode: “Synodaliteit is de vorm die de deelname van heel het volk van God in de missie realiseert.”

De Vaticaanse dicasterieën zetten hun diensten voort, zelfs tijdens de zomerperiode. Er is echter één werkgroep die al weken in het oog van de storm staat: het Secretariaat-Generaal van de Bisschoppensynode, opgeroepen om het voorbereidende document op te stellen en de plaatselijke Kerken op een nieuwe weg te helpen, een weg waarin paus Franciscus echte participatie van onderuit wil. We spraken met kardinaal Mario Grech, de secretaris van de Bisschoppensynode.

Eminentie, hoe gaat het met de voorbereidende werkzaamheden?

Om een synode te creëren moet men een synode zijn! Vóór de publicatie van het document over het synodale proces hebben we geluisterd naar de voorzitters van alle vergaderingen van de continentale bisschoppenconferenties, samen met de voorzitter van de Amerikaanse bisschoppenconferentie en de voorzitter van de Canadese bisschoppenconferentie. Onmiddellijk na de publicatie van het document hebben we de voorzitters van alle bisschoppenconferenties, hun permanente raden en de algemene secretarissen uitgenodigd voor een broederlijk gesprek, waarin ze de gelegenheid hadden om commentaar te geven, suggesties te doen en zelfs vragen te stellen. In totaal hebben we acht vergaderingen gehouden, onderverdeeld naar taal. Twee andere momenten van overleg waren dat met de aartsvaders van de oosterse kerken en het andere met de grote aartsbisschoppen. Bovendien namen we de uitnodiging aan van de bisschoppenconferenties van Brazilië, Burundi en de Antillen die ons vroegen om een specifieke ontmoeting met hen.

Hoe verliepen deze eerste ontmoetingen?

Ik moet zeggen dat dit een zeer gewaardeerde en vruchtbare oefening in bisschoppelijke collegialiteit is geweest. Met deze aanpak wilden we de boodschap overbrengen dat de synodale betrokkenheid van iedereen belangrijk is, zelfs in deze fase van de projectlancering. We hebben ook een soortgelijke benadering gevolgd met de Curie, door middel van gesprekken met verschillende dicasterieën. We hebben vier commissies in het leven geroepen om het werk voorafgaand aan de synode te ondersteunen: een voor theologische studie, een andere om ons als Kerk te helpen groeien in de spiritualiteit van de gemeenschap, een derde voor methodologie en ten slotte een vierde die zal worden gewijd aan het aspect van communicatie.

Wat kunt u zeggen over de stand van zaken met betrekking tot het thema van de volgende synode?

Ik ken de zee en ik weet dat voor een lange reis per schip alles zorgvuldig moet worden voorbereid. De aandacht die wij besteden aan het opstellen van het voorbereidende document maakt deel uit van deze zorgvuldige voorbereiding. Natuurlijk moeten we het ook eens zijn over de reden van de reis. De Heilige Vader heeft het thema synodaliteit toegewezen aan de 16e Gewone Vergadering. Het is zeker een complex thema, want het spreekt van gemeenschap, participatie en zending: deze zijn aspecten van synodaliteit en van een ‘constitutief synodale Kerk’, zoals hij zei in zijn toespraak ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de instelling van de synode . ‘Voor een synodale Kerk’: daar moeten we naartoe gaan, of liever: de Geest vraagt ons te gaan.

De paus heeft herhaaldelijk het belang van synodaliteit benadrukt. Waarom?

Ik wil graag een misverstand ophelderen. Veel mensen denken dat synodaliteit een rage is van de paus. Ik hoop dat niemand van ons deze gedachte deelt! In de verschillende voorbereidende bijeenkomsten werd duidelijk dat synodaliteit de vorm en stijl was van de vroege Kerk. Het voorbereidende document benadrukt dit duidelijk; en het benadrukt hoe Vaticanum II met de beweging van ’terug naar de bronnen’ – het Ressourcement – dat model van de Kerk wilde herstellen zonder afstand te doen van de grote vorderingen van de Kerk in het tweede millennium. Als we trouw willen zijn aan de traditie – en het Concilie moet worden beschouwd als de meest recente fase van de traditie – moeten we moedig deze weg van de synodale Kerk inslaan. Synodaliteit is de categorie die het beste alle conciliaire thema’s omvat die in de postconciliaire periode vaak tegenover elkaar stonden. Ik denk vooral aan de ecclesiologische categorie van het volk van God, die helaas tegengesteld is aan die van de hiërarchie, die aandringt op een Kerk van onderaf, democratisch, en instrumentaliserende participatie ziet als een claim, niet ver van die van de vakbonden.

Welke risico’s ziet u in deze interpretatie?

Deze interpretatie maakt velen bang. Maar we moeten niet kijken naar interpretaties, vooral niet als ze van plan zijn om te verdelen: we moeten kijken naar het Concilie en de voordelen die het heeft opgeleverd, waarbij we alleen het juridische, hiërarchische, institutionele aspect van de ecclesiologie reconstrueren met het meer spirituele, theologische, historische reddingswerk. Het volk van God van Vaticanum II is het pelgrimsvolk dat op weg is naar het Koninkrijk. Die categorie heeft het mogelijk gemaakt om de totaliteit van de gedoopten terug te krijgen als een actief subject in het leven van de Kerk! En dat deed ze niet door de functie van de herders of van de paus te ontkennen, maar door ze te plaatsen als het eenheidsbeginsel van de gedoopten: de bisschop in zijn kerk, de paus in de universele kerk. De kerk is gemeenschap, herhaalde de synode van 1985, waarmee de bekende ecclesiologie van de gemeenschap werd ingeleid. De Kerk is constitutief synodaal, we worden geroepen om ‘wij’ te zeggen. De twee verklaringen zijn niet tegenstrijdig, maar de ene vult de andere aan: de kerkgemeenschap als ze het volk van God als onderwerp heeft, is een synodale kerk en kan geen andere hebben! Omdat synodaliteit de vorm is die de deelname van heel het volk van God en van iedereen in het volk van God realiseert, ieder volgens zijn status en functie, aan het leven en de missie van de Kerk. En dit bereikt zij door de relatie tussen de sensus fidei van het volk van God – als een vorm van deelname aan de profetische functie van Christus zoals aangegeven in Lumen Gentium 12 – en de onderscheidingsfunctie van de herders.

De centrale plaats van het volk van God lijkt soms moeite te hebben om begrepen en gedeeld te worden in concrete ervaring. Waarom?

Misschien moeten we bekennen dat we een duidelijke en misschien zelfs dierbare, hiërarchische en magistrale functie hebben, in de zin dat we die graag bevestigen en verdedigen. Het is niet zozeer de functie van de sensus fidei. Om het belang ervan te begrijpen, volstaat het echter om het thema van de doop te onderstrepen en hoe het sacrament van de wedergeboorte niet alleen iemand in staat stelt in Christus te leven, maar hem ook onmiddellijk integreert in de Kerk, als leden van het lichaam. Het voorbereidende document benadrukt dit alles goed. Als we weten hoe we de waarde van de sensus fidei kunnen herkennen en hoe we het volk van God kunnen bewegen om zich bewust te worden van dit vermogen dat in de doop wordt gegeven, zullen we de ware weg van synodaliteit zijn ingeslagen. Want we zullen niet alleen het zaad van gemeenschap hebben geplant, maar ook dat van participatie. Door de doop nemen alle gedoopten deel aan de profetische, priesterlijke en koninklijke functie van Christus. Door te luisteren naar het volk van God – daar is het overleg in de particuliere kerken voor – weten we dat we kunnen horen wat de Geest tegen de Kerk zegt. Dit betekent niet dat het het volk van God is dat de weg van de Kerk bepaalt. Met de profetische functie van het hele volk van God (met inbegrip van de herders) correspondeert de taak van de herders om te onderscheiden: uit wat het volk van God zegt, moeten de herders begrijpen wat de Geest tot de Kerk wil zeggen. Maar het is door te luisteren naar het volk van God dat onderscheiding moet beginnen.

Er zijn mensen die zeggen geschrokken te zijn van de grote inzet die het synodale pad met zich mee zal brengen voor de plaatselijke kerken. Zijn er zorgen over de risico’s van het bemoeilijken van het gewone leven van de Kerk?

Dit alles is niet echt een proces dat het leven van de Kerk bemoeilijkt. Want zonder te weten wat de Geest tegen de Kerk zegt, zouden we in een vacuüm kunnen handelen en zelfs zonder het te weten tegen de Geest in. Als we eenmaal de pneumatologische dimensie van de Kerk hebben herontdekt, kunnen we alleen de dynamiek van profetie-onderscheidingsvermogen overnemen, die de kern vormt van het synodale proces. Dit geldt vooral als we denken aan de derde term die in het spel is: missie. De Jongerensynode sprak van missionaire synodaliteit. Synodaliteit is voor zending, het is luisteren naar hoe de Kerk zichzelf wordt door het evangelie te beleven, te getuigen en te brengen. Alle termen die door de titel worden voorgesteld, zijn met elkaar verbonden: ze staan of vallen samen! Laten we ook vragen om diep bekeerd te worden tot synodaliteit: het betekent bekering tot Christus en Zijn Geest, het primaat aan God overlaten.

Dit is een vertaling van het originele Italiaans. (Andrea Tornielli/Vatican News)

Klik op hier om naar het originele artikel te gaan.

OMHOOG Jaargang 65, editie 30, 25 juli 2021

Categorieën:geloof en leven

Tags: bisschoppensynode, synodale weg, synodaliteit