Openbaring des Heren

By Melvin Mackintosh on 2 januari 2021 • ( 0 )

Door pater Martin Noordermeer o.m.i.-

Dit liturgische jaar B dat met de advent is begonnen, heeft een adventstijd van bijna vier volle weken gekend. Dat valt één keer in de 18-21 jaar. Vier volle weken op één dag na. De vierde zondag van de advent viel met nog één dag te gaan zes dagen voor Kerstmis. Het jaar C dat begint op 28 november 2021 zal vier volle weken geven.
In dit jaar B valt Driekoningen op zondag 3 januari. De oorspronkelijke datum van het feest is 6 januari! De Doop van de Heer is op zondag 10 januari en op een van de weekdagen na de Doop van de Heer valt de gebeurtenis van de bruiloft te Kana in Galilea. De officiële naam van het feest is Openbaring des Heren of Epiphania Domini. Officieel eindigt de kersttijd op zondag 10 januari, met de tweede vespers van de Doop van de Heer.

Het feest van de Openbaring des Heren waarin wij gedenken hoe God zich openbaart, zich bekendmaakt aan de mensen, gebeurt op drie manieren, drie verhalen die wij in de evangelies aantreffen, spreken over hoe Jezus zich bekendmaakt, zich openbaart aan de mensheid.

God openbaart zich aan de drie koningen; de koningen of wijzen bezoeken het Kind in de kribbe. (Mt. 2,1-12, op zondag 3 januari 2021)
De doop van Jezus door Johannes de Doper. Jezus openbaart zich aan de Joden daar in de Jordaan. (Mt. 3,13-17, op zondag 10 januari 2021)
De bruiloft te Kana in Galilea, Jezus openbaart zich aan Zijn leerlingen. (Joh. 2,1-12). Dit komt voor in de jaren A en C, dus niet in dit liturgische jaar B.

Feest van Driekoningen (3 jan. 2021)

Op het feest van Driekoningen openbaart God zich aan de drie wijzen uit het Oosten die meestal als koningen worden uitgebeeld. Ze hebben zelfs een naam gekregen: Caspar, Melchior en Balthazar. Ze hadden een lichtende ster gezien en gingen op zoek naar de nieuwgeboren Koning. Dit verhaal wil ons doen begrijpen dat de Heer zich openbaart aan de wereld. De koningen vertegenwoordigen dus de volkeren der wereld. Dit alles staat beschreven in Mt. 2,1-12.
De Bijbel vertelt dat er wijzen uit het Oosten naar Jeruzalem kwamen en koning Herodes vroegen waar de pasgeboren Koning der Joden te vinden was: hij zou dat toch zeker moeten weten! We hebben Zijn ster in het Oosten gezien en zijn gekomen om Hem onze hulde te brengen. Er was ook sprake dat een van de koningen zwart was om het Afrikaanse continent te vertegenwoordigen. Het is alsof de Bijbel wil vertellen dat in die drie koningen Jezus zich openbaarde aan de gehele wereld, gesymboliseerd door deze drie personen.
Of dit allemaal historisch juist is, vraagt Paus Benedictus XVI zich af in zijn boek Jezus van Nazareth. Zo schrijft de paus over Driekoningen:
“…In het evangelie van Matteüs lezen we over de wijzen uit het Oosten die naar Jeruzalem komen om de nieuwgeboren Koning te aanbidden. In de volksmond worden ze ook wel de drie koningen genoemd. Hoewel Matteüs niet schrijft hoeveel het er zijn, wordt toch het getal drie aangegeven, omdat de wijzen drie geschenken bij zich hadden: goud, wierook en mirre. Goud staat dan voor koningschap, wierook voor goddelijkheid en mirre voor eeuwigheid, eeuwigdurend leven. Drie geschenken, dus drie personen, die ook werelddelen vertegenwoordigen. Al heel gauw werd erbij verteld dat een van de drie zwart was om het Afrika-continent te vertegenwoordigen. Ze kregen ook al gauw, reeds in de achtste eeuw, namen: Casphar, Melchior en Balthazar. Later werden de drie beginletters van de namen weer genomen voor een zeer oer-oud katholiek gebruik, nl. het inzegenen van een huis: Christus Mansionem Benedicat (= Christus zegene dit huis!)
Het idee is niet vreemd en zelfs zeer bijbels. Al heel gauw zag de Kerk hierin een vervulling van een tekst van Jesaja: …Sta op en schitter… uw licht is gekomen en de glorie van Yahweh gaat over u op. Volken laten zich leiden door uw licht, koningen door de glans van uw schijnsel… Een vloed van kamelen zal het land overspoelen. Uit Seba komen ze in grote getale, beladen met goud, wierook en mirre… (Jes. 60/1-3). En in psalm 72 staat ook nog geschreven: …Laten alle koningen zich neerwerpen voor Hem…”

Doop van de Heer (zondag 10 jan. 2021)

De doop van Jezus in de Jordaan wordt gevierd op de zondag na het feest van Driekoningen. Maandag na de Doop van de Heer begint dan het gewone door het jaar. Bij de doop van Jezus in de Jordaan door Johannes de Doper openbaart de Heer zich aan al diegenen die zich bij Johannes bevinden. Dat zijn de Joden die echt een innerlijke, oprechte houding hebben en geloven dat de Heiland, de Verlosser, de Immanuël nabij is. Het zijn oprechte Joden, die geloven dat de volheid der tijden dichtbij is en dat de Verlosser moet komen. Jezus laat zich dan ook dopen door Johannes. Hierdoor wil Hij als het ware dat verwachtingspatroon van de Joden onderstrepen: …De volheid der tijden is aangebroken…
Bij de doop van Jezus door Johannes de Doper zegt Hij: …Zie het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt… Het zijn dezelfde woorden die wij elke dag nog gebruiken in de liturgie, vlak voor het moment van de communie. Dan weerklinkt er een stem uit de Hemel die zegt: …Dit is Mijn Zoon, Mijn welbeminde in wie ik welbehagen heb!.. Jezus openbaart zich aan de Joden, aan diegenen die echt uitzagen naar de komst van de Verlosser en als teken van hun innerlijke gesteldheid door Johannes lieten dopen. Het heeft niets te maken met ons sacrament van het doopsel, maar het was voor hen meer een soort reinigingsrite. We zijn er klaar voor!: …Zijt Gij het die komen moet, of hebben wij een ander te verwachten?… …Midden onder U staat Hij die gij niet kent… (Mt.3/13-18.)

De bruiloft te Kana in Galilea

De derde manier waarop God zich openbaart, is op de bruiloft van Kana in Galilea. Dit gebeuren wordt alleen in het jaar B, dus dit jaar niet verteld, maar wel in de jaren A en C. Op die bruiloft te Kana in Galilea waren Jezus en Zijn leerlingen ook uitgenodigd, evenals Moeder Maria. Het was het eerste publiekelijke optreden van Jezus met de groep van Zijn twaalf leerlingen. Daar openbaarde Jezus zich aan het kleine groepje van Zijn leerlingen die Hij net had uitgekozen. We moeten benadrukken dat Maria bij deze openbaring hier een actieve rol heeft gespeeld. “…Ze hebben geen wijn meer,” fluistert ze in Jezus’ oor. Maar Zijn uur was nog niet gekomen. Toch doet Hij datgene waarover Maria Hem had aangesproken: …Water werd in wijn veranderd. Het gaat in dit gebeuren niet zo zeer om een wonder dat Jezus gedaan zou hebben, maar om het teken dat Jezus stelde in het bijzijn van Zijn 12 leerlingen. Zijn leerlingen geloofden in Hem, ze waren ooggetuigen van het teken dat Jezus gaf.
Een bruiloft verwijst naar een verbond tussen twee mensen. Ook het verhaal van de bruiloft in Kana verwijst naar het verbond tussen God en de mensen. Psalm 96 van de bruiloft van Kana is een loflied op Gods heilshandelen met ons. Mensen van overal worden opgeroepen Hem daarom lof te brengen. …Meld aan de naties Gods wondere daden… Het zal ook een verwijzing zijn naar de eucharistie, het offer van het nieuwe verbond tussen God en de mensen.

Juich voor de Koning van de Joden
Er zit ook een bepaalde gedachte achter deze drie openbaringsverhalen: in de Driekoningen openbaart Jezus zich aan de gehele wereld, bij de doop in de Jordaan aan een gedeelte van de oprechte Joden en op de bruiloft in Kana aan het kleine groepje van Zijn 12 leerlingen.
Het feest van de openbaring des Heren is dus meer dan alleen maar het feest van Driekoningen. Ook de doop van Jezus en het teken op de bruiloft in Kana in Galilea vallen hieronder. Op een drievoudige manier maakt Jezus zich bekend, openbaart Hij zich, laat Hij zien wie Hij is. En om alles samen te vatten, schrijf ik nu het antifoon bij het Magnificat zoals dat bij de vespers van Driekoningen wordt gelezen:
Vandaag reinigt de Heer Zijn volk van fouten en tekorten bij de doop in de Jordaan…
De wijzen brengen hun geschenken naar de pasgeboren Koning….
Op de bruiloft te Kana wordt water in wijn veranderd tot genoegen van de gasten…
Dit wordt bezongen in het lied op blz. 233 in Jubilate: Juich voor de Koning van de Joden…

OMHOOG Jaargang 65, editie 01, 03 januari 2021