P. Tjon Kiem Sang

Een uitspraak die paus Franciscus zou hebben gedaan in een documentaire over hemzelf heeft in de media nogal wat stof doen opwaaien. Volgens de media komt de uitspraak van de paus erop neer dat hij pleit voor ‘civil unions’ oftewel civiele partnerschappen voor homoseksuelen. De rapportages geven aan dat de paus een lans breekt voor de LGBT-gemeenschap en de discriminatie van deze mensen wanneer zij in gemeenschap leven, wil bestrijden door legalisatie van hun leefstijl aan te bevelen.

Het is op dit moment enigszins op glad ijs begeven om hier commentaar op leveren, aangezien vooralsnog geen andere informatie voorhanden is dan wat de nieuwsmedia hebben gepubliceerd. Het is dan natuurlijk de vraag hoeveel van die berichtgeving een feitelijke weergave is van hetgeen de paus zou hebben gezegd en hoeveel is sensationalisme. Bovendien moet ook rekening gehouden worden met het feit dat het gaat om een vermeende uitspraak van de paus in een documentaire. Als we ervan uitgaan dat een documentaire 60 tot 90 minuten duurt, dan gaat het om één uitspraak van een paar seconden die gemaakt is in de context van een compleet uur of anderhalf uur aan documentaire, die gaat over het leven en de persoon van deze paus, en niet over het vraagstuk van civil unions.

Het is daarom goed om de feiten over dit gevoelige onderwerp eerst op een rijtje te zetten. Het standpunt van de rooms-katholieke kerk over het huwelijk (een levensverbintenis tussen één man en één vrouw, en niets anders) is hier niet ter discussie. Integendeel: sommige nieuwsmedia rapporteren dat de paus ook benadrukt dat hij blijft vasthouden aan de traditie van de kerk inzake het huwelijk. “Huwelijk,” zegt de paus “is een historisch woord. Voor altijd, door heel de mensheid heen en niet alleen in de Kerk, is het geweest tussen een man en een vrouw. … Je kan dat niet zomaar veranderen. Het is de aard der dingen. Dat is hoe het is,” zou de paus ook gezegd hebben volgens een bepaald nieuwsmedium.

De uitspraak van de paus zou te maken hebben met de legalisatie van civiel partnerschap. Over dit onderwerp heeft de kerk zich reeds duidelijk uitgesproken in een document van 2003 gepubliceerd door de Congregatie voor het Geloof. In dat document worden katholieken in het algemeen opgeroepen om zich te verzetten tegen wetgeving die homoseksuele verbintenissen wil erkennen. Het document hanteert een aantal rationele argumenten om de erkenning van dergelijke verbintenissen te verwerpen.

Volgens de media zou de paus de uitspraak vooral hebben gedaan vanwege de volgens hem onterechte discriminatie die homoseksuele paren ondervinden in de civiele sfeer. Het document van 2003 zegt echter daarover: “Ook ongeldig is het argument dat wettelijke erkenning van homoseksuele verbintenissen nodig is om situaties te voorkomen waarin samenwonende homoseksuelen, eenvoudigweg omdat zij samen leven, beroofd zouden kunnen worden van echte erkenning van hun rechten als personen en burgers. In werkelijkheid kunnen ze altijd gebruik maken van de wettelijke voorzieningen – net als alle burgers vanuit het standpunt van hun eigen autonomie – om hun rechten te beschermen op het gebied van het gemeenschappelijk belang. Het zou zwaar onrechtvaardig zijn om het gemeenschappelijk welzijn en rechtvaardige wetten voor het gezin op te offeren om persoonlijk welzijn te beschermen dat gegarandeerd kan en moet worden op manieren die geen schade toebrengen aan de hele maatschappij.”

Als wij dan ervan uitgaan dat de paus inderdaad deze uitspraak heeft gedaan in de documentaire, dan is er hoogstens sprake van ongelukkige keuze van de paus om een persoonlijk opinie te uiten op een publiek forum. Het betekent geenszins dat de leer en de traditie van de kerk daarmee veranderd zouden zijn. Een toevallige en misschien ondoordachte uitspraak van de paus in seculiere documentaire legt in feite geen enkel gewicht in de weegschaal tegen een formeel standpunt van de kerk dat is vastgelegd in een officieel document, notabene ondertekend door de vorige, nog levende paus.

Maar we kunnen ook op een andere manier omgaan met deze uitspraak van paus Franciscus door het te plaatsen in een breder kader van zijn missie, die hij vanaf zijn aantreden als paus met woorden en gebaren steeds heeft benadrukt. Deze missie verwoordt hij opnieuw in zijn laatste encycliek, Fratelli tutti, waarin de paus de parabel van de Barmhartige Samaritaan aandraagt als paradigma, als gids voor gemeenschappen en naties om ervoor te zorgen dat wij elkander behandelen als broeders en zusters, en antwoord geven op hun noden. In deze encycliek zegt de paus: “De parabel toont ons hoe een gemeenschap herbouwd kan worden door mannen en vrouwen die zich identificeren met de kwetsbaarheid van anderen, die de creatie van een gemeenschap van uitsluiting verwerpen en in plaats daarvan handelen als naasten, die de gevallenen opheffen en rehabiliteren terwille van het algemeen welzijn. … Vroeg of laat zullen wij allen een persoon tegenkomen die lijdt. Tegenwoordig zijn er steeds meer van hen. Het besluit om hen die gewond langs de weg liggen op te nemen of uit te sluiten kan dienen als een criterium voor het beoordelen van elk economisch, politiek, sociaal en religieus project.”

De intentie van paus Franciscus is tevens om de waardigheid van alle mensen en van elk mens te beschermen en te bevorderen, want allen zijn broeders en zusters van één familie. Als een menselijk gezin wenst de paus door middel van de wet een garantie te stellen voor de fundamentele rechten van leden van de LGBT-gemeenschap. Het voorstellen van wetgeving voor degenen die leven in civiele partnerschap betekent geen verandering in de kerkelijke leer over het huwelijk en homoseksualiteit, noch is het een devaluatie van het sacrament van het huwelijk. Het gaat er veeleer om dat gemeenschappen, door hun wetten, geen voorbijlopers of rovers worden (parabel van de Barmhartige Samaritaan) van geen enkel lid van de menselijke familie.

Categorieën:geloof en leven