Mgr K. Choennie, dinsdag 18 augustus 2020

Enige tijd geleden las ik een opmerkelijk artikel over een Indiase filmregisseur die ontzettend veel moeite had om de acteurs de kunst bij te brengen om het gevoel van schaamte uit te beelden. Het is veel gemakkelijker om met enkele gezichtspieren woede, angst, verliefdheid, lust, etc. uit te beelden dan schaamte. Aan deze filmregisseur moest ik denken nu onze ex-president en vicepresident zich in allerlei bochten wringen om het falend beleid van de regering Bouterse-Adhin-Geerlings goed te praten.

Overal ter wereld wordt er nog veel belang gehecht aan eer en schaamte. Eer en schaamte helpt om de sociale band met elkaar te smeden. Iedere jonge man en jong meisje wordt gezegd: “Hou de eer van de familie hoog en geef je familie geen schande.” Door haast iedereen in ons land wordt de verzuchting geuit dat er een verval is van onze waarden en normen. Eer is zo een waarde die weinig meer zegt aan politici en het samenhangende gevoel van schaamte wanneer de eer niet hoog gehouden wordt. Er is ook zoiets als plaatsvervangende schaamte, dat is wat wij allemaal voelden wanneer wij in het buitenland spottend werden aangesproken met: “Komt u uit Suriname, het eerste land ter wereld waar een zittende president is veroordeeld door de eigen rechters?” Collectieve schaamte is wat wij allen voelen als kiezer wanneer wij de ravage zien welke is achtergelaten door de regering die bezeten was door een leenbakru.

Schaamte wordt gevoeld wanneer men afwijkt van de eigen waarden en normen. Een topsporter die zijn eer hoog wil houden schaamt zich al als hij een tiende seconde onder de norm blijft. Briljante studenten schamen zich en durven hun rapport niet te tonen omdat ze bij een vak een negen in plaats van tien hebben gescoord. Ze vinden dat zij het beter hadden moeten doen. Wanneer men geen waarde hecht aan eer kan er ook geen schaamte zijn. Je vraagt je dan af: hebben ex-machthebbers dan geen enkel gevoel voor eigenwaarde en maakt het hen niets uit dat ze zo aan de digitale schandpaal worden genageld? Deze houding wordt zeer goed in het Surinaams uitgedrukt met drey-ay. ‘Droge ogen’, geen enkele vorm van spijt of berouw.

De Duitsers konden hun eer na de tweede wereldoorlog weer herstellen mede door hun systeem van wiedergutmachung (weer goed maken of compenseren) van het leed dat zij hadden verricht. Zolang de oude machthebbers blijven vasthouden aan een ideologie van neks no fout, zal er geen sprake kunnen zijn van eerherstel aan de slachtoffers van de schending van mensenrechten en nog minder aan een beroofd en verarmd volk. In een biografisch essay over Adolf Hitler schrijft Thomas Scheff de obsessies van de fürher toe aan jeugdtrauma’s die hebben geleid tot onverwerkte schaamte. Onverwerkte schaamte of unacknowlegled shame of ook wel geloochende schaamte kan tot allerlei gedragsstoornissen leiden. In het boek Schaamte van Salman Rushdie woekert de opgekropte schaamte zich voort als een sluimerende wrok. De ontlading komt in vlagen van uitzinnige woede. Scheff noemt ook nog bypassed shame. Dat is schaamte die bewust niet wordt toegelaten. Patiënten die dergelijke vorm van schaamte hebben worden obsessief, spreken sneller en vervallen voortdurend in herhaling. Hoewel ze intellectueel actief zijn, kunnen ze geen besluiten nemen en problemen oplossen. Dus misschien waren de vorige machthebbers niet geheel schaamteloos maar hadden de schaamte niet verwerkt. Dit verklaart de verschillende woede uitbarstingen, de eindeloze herhalingen van een fictieve buitenlandse crisis van 2016 tot 25 mei 2020 die ons land in een economische malaise hebben gebracht. Het verklaart ook de irritante besluiteloosheid om problemen waaronder corruptie effectief aan te pakken.

Categorieën:geloof en leven