Het belang van de catechese

By Melvin Mackintosh on 16 november 2018 • ( 0 )

Door: P. Tjon Kiem Sang –

“Iedere gedoopte heeft – juist op grond van zijn doopsel – in gelijke mate het recht om van de Kerk dat onderricht en die opvoeding te ontvangen, die hem zal helpen tot een echt christelijk leven te komen.” Aldus paus Johannes Paulus II in zijn apostolische exhortatie van 1979: Catechesi Tradendae. Deze uitspraak van de paus vormt in feite de grondslag voor een van de belangrijkste kerkelijke bedieningen, nl. de catechese. In hun pastorale brief van 15 november 2000 over de bediening van de catechese, geven de bisschoppen van de Antilliaanse Bisschoppenconferentie (AEC) twee definities van catechese die zij in hun brief hanteren: 1) catechese is een bediening die erop gericht is om het geloof van de mensen levend, bewust en actief te maken door middel van onderricht dat gebaseerd is op de H. Schrift, de traditie, de liturgie, het leergezag en het leven van de kerk; 2) catechese is de opvoeding van kinderen, jongeren en volwassenen in het geloof, die vooral de leer van de christelijke doctrine bevat en op organische en systematische wijze wordt overgedragen, gericht op het binnen leiden van de mensen in de volheid van het christelijk leven.

In dezelfde pastorale brief van de AEC noemen de bisschoppen ook heel concrete zaken die urgent moeten worden uitgevoerd ten bate van de catechese in de regio. Deze zaken hebben zij als taken toebedeeld aan de catechesecommissie van de AEC, die met de uitvoering daarvan belast is. Sedert 2017 is onze bisschop, mgr Karel Choennie, de voorzitter van deze commissie en wordt daarbij ondersteund door nog twee andere bisschoppen, t.w. mgr Kenneth Richards, aartsbisschop van Kingston (Jamaica) en mgr Wieslaw Spiewak, bisschop van Hamilton (Bermuda). Daarnaast zijn er voor de concrete uitvoering van de taken van deze commissie vier lekengelovigen toegevoegd aan de commissie als consultoren, t.w. zr. Paula Andrew (werkzaam in Grenada), mw Morvette Thomas (Antigua), mw Sandra Maxwell-Williams (Jamaica) en Paul Tjon Kiem Sang (Suriname).

De catechesecommissie is van 15 t/m 18 oktober jl. bijeen geweest te Mt. St. Benedict (Trinidad) voor haar eerste fysieke bijeenkomst, om nadrukkelijk te beraadslagen over de uitvoering van de taken van de commissie. Vanwege diverse redenen konden de twee andere bisschoppen niet aanwezig zijn, maar de commissie heeft desalniettemin toch succesvol vergaderd o.l.v. de bisschop van Paramaribo. Het resultaat van deze vergadering, met voorstellen en praktische besluiten, zal in de komende periode zichtbaar moeten worden.

Een van de eerste onderwerpen van de bespreking was de huidige toestand van de catechese in de regio. Al gauw werd duidelijk dat er geen uniform programma bestaat voor de catechese in al de 18 bisdommen die deel zijn van de AEC. Elk aarts/bisdom c.q. elke aarts/bisschop probeert op eigen wijze zo goed mogelijk invulling te geven aan de opdracht tot onderricht van de volken, een mandaat die door Jezus zelf is gegeven vlak voor zijn terugkeer naar de Vader. Deze opdracht heeft de kerk vanaf het begin dan ook heel serieus genomen, maar op verschillende plaatsen – vooral in de regio – loopt juist de catechese vaak het risico dat het onvoldoende aandacht verkrijgt. In zijn apostolische exhortatie benadrukt paus Johannes Paulus II echter hoe groot het belang van de catechese is voor de kerk: “Zowel de lokale als de universele Kerk moet aan de catechese prioriteit verlenen boven andere werken en initiatieven, ook die met schijnbaar meer zichtbare resultaten. Hoe meer zij dit doet, des te meer ontdekt zij in de catechese een versteviging van haar innerlijk leven als gelovige gemeenschap, en van haar activiteiten naar buiten toe, waaronder haar missionair elan.”

Anno 2018 vormt de catechese een van de grote uitdagingen voor de zowel de lokale als de universele kerk. Een van de oorzaken van die uitdagingen is de huidige wereld waarin wij leven en die door paus Johannes Paulus II ook wordt erkend: “Wij leven in een moeilijke wereld. De mens vreest bij voorbeeld dat de beste vruchten van zijn creativiteit zich tegen hem zullen keren. Zoiets schept uiteraard een klimaat van onzekerheid. De catechese moet de christenen helpen om juist voor die wereld ‘licht’ en ‘zout’ te zijn, tot hun eigen vreugde en tot heil van de anderen. Ongetwijfeld is daartoe vereist, dat de catechese de christenen bevestigt in hun eigen identiteit en dat zij zelf voortdurend uitstijgt boven aarzelingen, onzekerheden en afzwakkingen, die haar van alle kanten bedreigen. Onder de vele moeilijkheden die voor het geloof even zoveel uitdagingen betekenen, zal ik er nu enkele naar voren halen om de catechese te helpen die te overwinnen.”

De bisschoppen van de AEC bevestigen de woorden van de paus in hun pastorale brief van 2000. Hun brief wordt ingeleid door een beschrijving van de pastorale context waarin de catechese moet plaatsvinden en ook zij erkennen daarbij dat de samenleving, die steeds meer in de greep raakt van secularisatie, individualisme en materialisme, de catechetische bediening van de kerk steeds moeilijker maakt. Het is echter juist in deze omstandigheden dat het belang van de catechese nog groter wordt. Zoals Johannes Paulus II dat zegt: “De christenen van nu moeten dan ook zo gevormd worden, dat zij weten te leven in een [onverschillige] wereld. Een groot deel van die wereld kent God niet. Met betrekking tot godsdienstige vragen moest een veeleisende en broederlijke dialoog – die voor allen stimulerend werkt – wijken voor een vervlakkend indifferentisme. Of sommigen bijten zich vast, in een aanmatigende mentaliteit van verdachtmaking, in naam van de vooruitgang der wetenschappelijke ‘verklaringen’. Het komt er in een dergelijke situatie voor de gelovige op aan stevig vast te staan en vanuit die vaste grond anderen gelegenheid te geven tot ‘heilzaam gesprek’ waarin iedereen aan zijn trekken komt vooral dan met zijn allerbelangrijkste waardigheid, die van godszoeker. Om daartoe te vormen is er een catechese nodig die de jonge mensen en de volwassenen van onze gemeenschappen leert aandachtig en consequent te zijn in het geloof en rustig uit te komen voor hun christelijke en katholieke identiteit, die leert het ‘onzichtbare te zien’ (Hebr. 11,27)] en zodanig God als absolute steunpunt te aanvaarden, dat zij van Hem kunnen getuigen te midden van een materialistische beschaving die Gods bestaan ontkent.”

Catechese gaat dus vooral in onze tijd en in onze context over veel meer dan slechts het overdragen van kennis van het geloof. De Vaticaanse Congregatie voor de Clerus is in het jaar 1997 uitgekomen met een Algemeen Directorium voor de Catechese, een richtlijn voor de universele kerk om de catechese in de lokale kerken in te richten en in te vullen. Een dergelijke directorium is dringend noodzakelijk, omdat er niet één uniforme catecheseprogramma kan worden ontworpen die in heel de universele kerk toepasbaar is. Elk werelddeel, elke regio en elk land heeft eigen, karakteristieke aspecten die de samenleving een uniek gezicht geeft. Aspecten zoals taal, cultuur, de sociaal-maatschappelijke situatie, historie, enz. maken dat overal de catechese op een eigen op die samenleving gerichte manier wordt gedaan. Om derhalve ervoor te zorgen dat dit mogelijk is, terwijl tegelijkertijd de kern van de catechese overal hetzelfde blijft, heeft de kerk het algemeen directorium samengesteld, waarmee bisschoppenconferenties aan de slag kunnen om op eigen manier invulling te geven aan de catechese in hun gebied.

De samenstelling van de directorium voor de catechese voor de AEC is dan ook een van de eerste taken waarover de commissie zich heeft gebogen en afspraken heeft gemaakt. In de komende maanden zal derhalve contact gelegd worden met allen in de verschillende bisdommen, aan wie de bisschoppen de verantwoordelijkheid voor de catechese hebben toevertrouwd, om een grondige inventarisatie te plegen van de huidige toestand van de catechese en ook van het sociaal-maatschappelijk, economisch, linguistisch en cultureel milieu waarin de catechese moet worden verzorgd. Deze inventarisatie moet uiteindelijk de basis vormen voor catechesedirectorium van de AEC.

De commissie vertrouwt erop dat alle verantwoordelijken – bisschoppen en coördinatoren van de catechese – enthousiast meewerken aan de uitvoering van deze taak. Het belang van de catechese – en uiteindelijk van de kerk – eist dat van ons allen.

OMHOOG Jaargang 62, editie 40, 28 oktober 2018