Chrisma mis 2024: Roepingen

By Melvin Mackintosh on 30 maart 2024 • ( 0 )

Homilie van Monseigneur Karel Choennie, bisschop van Paramaribo, tijdens de Chrisma mis in de kathedrale basiliek HH. Petrus & Paulus op woensdag 27 maart 2024, in aanwezigheid van bisschop emeritus Monseigneur Wilhelmus de Bekker, alle priesters, diakens en religieuzen van het Bisdom Paramaribo.

Cruciaal onderdeel van het beleid
In het beleidsplan 2022-2026 (dat nog steeds wacht op actie- en jaarplannen; behalve de parochies Para-Wanica heeft geen enkele parochie daar nog invulling aan gegeven) staat onder de kop ‘Aandacht voor roepingen’ het volgende: “Aandacht voor roepingen – en ook de begeleiding van jongemannen die het overwegen – moet een permanente plek krijgen in alle agenda’s: van het bisdom, maar ook de parochies, de jongerenwerking, etc. Primair echter moet elke priester zich ervan bewust zijn dat hij een potentiële stimulans is om bij een jongeman het verlangen naar het priesterschap op te wekken, en hem ertoe te bewegen om Gods roepstem te horen en daarop te antwoorden.
Daarnaast moet het gesprek over roepingen en het priesterschap een cruciaal onderdeel zijn in het beleid van het bisdom, welke vooral in de parochies zal worden uitgevoerd. In dit gesprek zal aandacht geschonken moeten worden aan: het weerleggen van mythen over het priesterlijk leven en hoe de bewuste keuze daarvoor een interessant alternatief kan zijn voor jonge mensen die een levenskeuze moeten maken; welke de drempels zijn die jonge mensen ervan weerhouden om hierover te spreken of zelfs na te denken; wat de attitude is ten opzichte van een levenslange verbintenis; en waarom de keuze gemaakt kan worden voor het priesterlijk/religieus leven boven een carrière die de eigen welvaart vergroot”.

Drempels
Laat ik dan het vergrootglas vanavond plaatsen op de drempels die jonge mensen ervan weerhouden om überhaupt over dit onderwerp na te denken. Als het in de verste verte niet in de gedachten van jonge mensen opkomt, hoeven wij dus niet te verwachten dat zij het bij ons ter sprake zullen brengen of dat wij met een preek of folder of andere smart social media gadget iets zullen bereiken. De drempel waar veel contemporaine theologen over spreken is de spirituele crises in de westerse kerken. Hoewel wij een land in ontwikkeling zijn, hebben wij veel van de welvaartsziekten van het westen omdat we erg gericht zijn op Nederland en te sterk worden beïnvloed door de Amerikaanse Hollywoodcultuur.

Spirituele crisis
De huidige spirituele crisis laat zich kenmerken door voornamelijk: individualisme, secularisme, materialisme, de autonome mens en een preoccupatie met het hier en nu. Bij het individualisme speelt bovendien een overdreven nadruk op het gevoel. Als ik me er goed bij voel dan is het goed. Secularisme heeft vooral te doen met de gedachte dat wij God en de kerk niet nodig hebben om natuurlijke of sociaal-culturele elementen te verklaren.
Er bestaat geen transcendente werkelijkheid d.w.z. er is niets boven en buiten de mens die richting geeft aan het bestaan of rekenschap kan vragen aan de mens. Het leven wordt erg eendimensionaal. Het laat zich samenvatten met: ik kom van nergens en ga nergens naartoe. Er is maar één leven en ik moet het in dit ene leven zien te maken en te genieten voordat het voorbij is. Het individualisme en secularisme produceren mensen die enkel met het hier en nu bezig zijn. Dit brengt een spirituele leegte met zich mee dat zich wil vullen met allerlei trivialiteiten.
De mens is echter geschapen met een diep verlangen naar God en het transcendente. Wanneer daar geen invulling aan wordt gegeven ontstaan er allerlei gevoelens van zinloosheid, radeloosheid, balorigheid, droefheid, frustratie, angst, depressie en suïcide. Het mensenhart is geschapen voor God en zal niet rusten tot het in God rust zoals St. Augustinus zegt. Wanneer wij dit fundamenteel gegeven ontkennen dan veroorzaken we een spirituele crisis.

Autonoom en neutraal
We kunnen onszelf wel voor een tijdje voor de gek houden en denken dat plezier, seks, mode, geld, carrière, werk en succes het ultieme zijn, maar op den duur gaan we de prijs ervoor betalen. De mens heeft een onverzadigbare drang naar luxe. Het doet er niet toe hoeveel wij in die onverzadigbare put van het verlangen naar luxe kunnen gooien. Het raakt nooit vol en er ontstaat een rusteloos zoeken. Dat rusteloos zoeken is nu zo typisch aan deze spirituele crisis. Daarbij koestert men de illusie dat de mens een volledig autonoom wezen is. Ignatius van Loyola (1491 -1556) merkte reeds op dat we moeilijk autonoom en neutraal kunnen zijn. We zijn of in het leger van God of in dat van de duivel.
Een hele tijd was het principe van vaak geseculariseerde moderne rationele katholieken: ik doop mijn kinderen niet, wanneer ze oud genoeg zijn kiezen ze zelf wel. We kennen allemaal het resultaat. De kinderen kozen nergens voor en vielen ten prooi aan machten van het kapitaal, de mode en trendsetters. Het kind is koning geworden in het gezin. Zodra het in de puberteit maar even de eucharistie saai vindt, mag het thuisblijven. De ouders willen zogenaamd hun kinderen hun eigen waarden niet opleggen. De kinderen blijven thuis met hun smartphone en de sociale mediamagnaten laten algoritmen los op deze beïnvloedbare weke hersenen en dringen hen waarden en normen op waar wij geen weet van hebben. Het enige wat ouders na enige tijd kunnen zeggen is dat ze hun kind niet meer begrijpen. Dat het een holbewoner is geworden die af af toe uit de kamer komt om te eten waar het zin in heeft.
Ik ben voorzitter van het bestuur van een internaat en heb een uur verspild om de kinderen uit te leggen dat ze voortaan zondag verplicht naar de kerk gaan. De een vond zwemles belangrijker, een andere vond dat ze nog moest studeren, weer een ander vond dat ze vermoeid zijn na de kerk. Dat verzet bleef maar aanhouden en ze werden met de minuut vindingrijker in het verzinnen van futiele argumenten om niet te gaan. Ik begrijp dat het in de aard ligt van pubers om zich te verzetten tegen orde en regels en daarom juist moeten ze iemand hebben die grenzen weet te stellen. Het zich niet willen houden aan grenzen maakt dat de zonde van de mateloosheid kan toeslaan. Mateloosheid is een van de voornaamste oorzaken van de spirituele crisis waarvan hierboven de kenmerken zijn genoemd.

Aggiornamento
De Kerk heeft in het recente verleden haar rol als behoeder van de cultuur prijsgegeven en toegegeven aan de puberale driften van de moderne mens die zich door de wetenschap over het paard getild voelt. Zij heeft na het concilie een beleid gehad van aggiornamento d.w.z. de kerk bij de tijd brengen. Dat was in zekere zin goed want de Kerk hield daarvoor de wetenschap angstvallig buiten de religie, vond dat er maar één heilige taal was, Latijn, en maar één soort muziek, gregoriaans, voor de hele wereld.
Modernisering was dus nodig, maar zij schroomt ervoor om bijvoorbeeld te spreken over de radicale keuze waarover ik in de vastenbrief sprak en dat is: met zichzelf breken, het kruis opnemen en Jezus achternagaan. We hebben te lang de houding gehad van Jezus kan het niet zo letterlijk bedoelen, dus laten we het verzachten tot, om het even overdreven te zeggen, dien God wanneer je af en toe een verloren moment hebt of wanneer het je maar goed uitkomt.
De religieuze zusters en priesters hebben in de jaren zeventig hun habijt en priesterkleden prijsgegeven om dichter bij de mensen te komen. Ze wilden de mensen laten zien dat ze gewone mensen zijn met niets bijzonders eraan. Wel het resultaat is daar. We kregen decennialang nul roepingen tot het kloosterleven, totdat de Blauwe Zusters hier kwamen in hun blauwe habijt en de communie op de tong ontvingen en uren in stilte voor het Allerheiligste geknield in gebed bleven en plotseling vier jonge, mooie, intelligente dames zich uit het niets zonder enige roepingenprogramma aanmeldden.

Tegendraadse boodschap
Wij brengen niet dezelfde moed op die Johannes Paulus II heeft opgebracht tegen het materialistische communisme in de Sovjet-Unie. Integendeel geven wij toe aan het liberale materialisme van het westen. Wij kunnen nu met enige nuchterheid terugkijken naar de val van de Sovjet-Unie. Het was niet alleen het falen van een economisch systeem dat de doorbraak gaf, maar meer nog het verlangen naar het spirituele. De oorlog in Oekraïne is niet zondermeer een oorlog van een agressor die meer land wil, maar evenzeer een ideologische oorlog, ondersteund door de Russisch Orthodoxe kerk van Rusland tegen het superieur denken van het liberale westen.
De spirituele crisis is duidelijk en wie dat niet wil zien, is ziende blind of zoals Jezus herhaaldelijk zegt: ‘Met je ogen zul je kijken en niets zien en met je oren zul je horen en niets verstaan, want verstokt is het hart van dit volk.’ Hoe vindt dan deze tegendraadse boodschap van Jezus en zijn koninkrijk weer ingang?

Eucharistie
Wij, en ik bedoel hier op de allereerste plaats de ouders, moeten hun kinderen grenzen durven stellen. Waarden en normen worden op de eerste plaats in het gezin doorgegeven, evenals de liefde tot God en de naaste. Waarom zouden we erop staan dat ze groenten en fruit eten voor de gezondheid van hun lichaam, maar we geven ze niets voor de gezondheid van hun ziel? De kinderen mogen zelf bepalen wat voor rottigheid zij slikken voor hun ziel. Dat is toch pure waanzin!
Wij nemen onze kinderen en kleinkinderen niet mee naar de eucharistie. Wij vonden dat de kinderen het niet zouden begrijpen. We durfden de kinderen niets te vertellen over de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de hostie. We leerden ze allerlei nietszeggende liedjes over samen met Jezus gezellig aan tafel. Het moest begrijpelijk zijn voor de kinderen. De preek moest begrijpelijk zijn maar niet het mysterie van menswording. Ik heb nooit moeite gehad om de kinderen te leren dat zij moeten knielen bij de consecratie. Ze deden dat en sloten hun ogen en waren in een diep gebed.

Discipline
Is de rede het enige wat de mens heeft om de complexe werkelijkheid van het leven tot zich te nemen? Wat we merken bij de School voor Jong Talent is dat de kinderen een spirituele ervaring opdoen wanneer zij zich de schone maar complexe Latijnse gezangen meester maken. Ze worden ontvankelijker voor het transcendente en spirituele. Dit zal zeker het geval zijn wanneer wij onze kinderen de schoonheid van de schilderkunst en dans bijbrengen. Zelfs al zou de eucharistie ons niets zeggen dan nog zou de discipline om op staan en naar de kerk te gaan ons karakter vormen.
We zijn echter wars geworden van het woord discipline alsof er ooit een artist of sporter groot geworden is zonder de discipline van elke dag oefenen. Ik deel met pater Jan een enorm verdriet dat wij in de St. Thaddeüskerk geen enkele misdienaar meer hebben. Als je naar de reden vraagt, krijg je gewoon geen antwoord. Dat is te verwachten van pubers, maar dan ontbreekt er toch het ouderlijk gezag.

God blijft zichzelf geven
We zijn in Suriname echter naast de westerse ziekten ook nog onderhevig aan een struggle for life vanaf de jaren 1980 om in de basisbehoeften te voorzien. Sommige mensen menen dat zolang de basisbehoeften een probleem blijven, wij er niet aan toe komen om aan de hogere behoeften zoals de spirituele te denken. Maar dat is niet zo. Juist in de vreugde van de armoede kunnen wij de dankzegging in de eucharistie beter verstaan.
Het is daarom voor mij altijd ontroerend als ik in een eenvoudig kerkje bij de inheemsen of marrons de eucharistie mag vieren. Het is God die zichzelf blijft geven en ons niet van de honger en de dorst laat omkomen. Zonder de liefde voor de eucharistie zullen wij ook geen priesters krijgen. We belanden dan in een vicieuze cirkel. Geen liefde voor de eucharistie dus geen priesters, geen priester dus geen eucharistie dus op den duur geen katholieke kerk.

Doorbraak
Zo vaak vragen wij ons af als wij dingen anders moeten gaan doen om meer roepingen te krijgen. Ik denk van niet. De spirituele crisis heeft zijn hoogtepunt nog niet bereikt maar het is er niet ver van af. Uiteindelijk zal de crisis zichzelf oplossen. Immers de mens is een spirituele wezen die naar God blijft zoeken. Wanneer de mens geen oplossing meer weet en het lijkt alsof wij als een stuurloos schip tegen de klippen zullen oplopen dan moet de wal het schip maar keren.
Anders gezegd wanneer eenmaal de put leeg is zal men opnieuw de waarde van het water leren kennen. Wanneer wij geen priesters en geen eucharistie meer hebben dan zullen wij er opnieuw naar gaan verlangen. Dan zullen we weer gaan verlangen naar echte voedsel en echte drank: Het Lichaam van Christus.
Dat is niet een vrolijke noot om op te eindigen maar de spirituele crisis kan niet eindeloos doorgaan want de mens is geschapen om uiteindelijk in God te rusten. Het rusteloos zoeken zal de mens uiteindelijk terugbrengen naar de eucharistie. Het is wel de vraag of we dan nog genoeg priesters hebben die geloven in de kracht van de eucharistie.