Vandaag publiceren wij het tweede deel van de paaspreek van Mgr. Karel Choennie. In dit deel behandelt hij de collectieve of institutionele zonden die door Dom Helder Camara zijn verwoord naar aanleiding van de traditionele hoofdzonden.

De collectieve of institutionele zonden

Rassenwaan of Racisme
De oerzonde van hoogmoed werkt direct door in de collectieve sfeer van het racisme. Het ene volk waant zich hoger dan en voelt zich superieurder aan een ander volk. Het ene volk voelt zich vrij en maakt een ander volk tot slaaf, de ene groep meent dat zij van adel afstamt en minacht de ander en ziet een ander mens als een minderwaardig wezen. De ene groep vindt dat zij de ware godsdienst heeft en de anderen afgoden dienen. Maar het superioriteitsdenken zit ook in mannen tegenover vrouwen of stedelingen tegenover binnenlandbewoners. Het racisme is hardnekkig. In Afghanistan waar de Taliban aan de macht is worden vrouwen weer gestenigd voor overspel, mannen niet. 2,5 miljoen meisjes en vrouwen mogen niet naar school, vrouwen mogen niet deelnemen aan het openbare leven. Mannen hebben deze beperkingen niet.
In januari heb ik in Breda een lezing gehouden over het slavernijverleden en de doorwerking daarvan. Het boek Alledaags Racisme van Philomena Essed was voor mij een eyeopener van hoe racisme tot op vandaag doorwerkt in Nederland en de mainstream politiekvoering. Suriname laat zich vaak de voorbeeldige bromki dyari noemen, maar laten we onszelf niet voor de gek houden: etnische politiek voert nog steeds de boventoon en hoewel wij ons eraan willen ontworstelen, blijft het evident dat groepsbelang prevaleert boven het algemeen belang. Laten we ons geen illusie maken want die bromki dyari zou onder ongunstige economische omstandigheden binnen de kortste keren in een kruitvat kunnen veranderen. Deze Zonde is te overwinnen door elkaar te zien als kinderen van één God, waardoor we broer en zus van elkaar zijn.

Kolonialisme (en neoliberalisme)
Dom Helder Camara schreef zijn boek in 1970 toen wij nog volop kolonie van Nederland waren. Kolonialisme is een direct gevolg van de superioriteitswaan wat weer voortvloeit uit hoogmoed. Kolonialisme ging altijd samen met hebzucht en het gewelddadig in bezit nemen van andermans grondgebied met een afschuwelijke miskenning en soms zelfs genocide van de inheemse bevolking. Anno 2024 zijn wij in de wurggreep van het neoliberale economisch denken. Door hebzucht, pronkzucht en gulzigheid hebben wij gigantische schulden gemaakt die onze kleinkinderen nog zullen moeten betalen en zijn wij ten prooi gevallen aan de grillen van het neoliberale denken waarbij de marktwerking heilig is. Of de wetten van de vrije markt ook toepasbaar zijn op onze duistere valutahandel is maar zeer de vraag, maar ze worden meedogenloos toegepast. Dat moet ook, anders kunnen wij niet deelnemen aan het internationale handelsverkeer. Don Helder Camara wees er ook op dat er niet alleen een kolonisatie van buiten was in Brazilië, maar ook een interne. Dit komt aan het licht wanneer de rijken misbruik maken van de armen. Suriname is hard op weg om een land te worden van stinkend rijke en straatarme mensen. Het superioriteitsdenken wordt overwonnen door solidariteit en naastenliefde.

Oorlog en geweld
Camara noemt het onrecht in de wereld als geweld nummer één. Dit geweld roept vroeg of laat weer geweld op. Vervolgens komt het gevestigd gezag in het geweer want het moet de orde handhaven. Dat is dan een derde vorm van geweld. Dit alles resulteert in een spiraal van geweld. Ik denk dat dit goed te illustreren is met de ontkenning van de grondenrechten aan de inheemsen en de in stamverband levende volken in Suriname. Dat onrecht leidde tot de opstand van 2 mei vorig jaar te Pikin Saron. De politie sloeg hard terug maar bracht geen oplossing zolang het primaire onrecht niet recht is getrokken. Op Goede Vrijdag heb ik u uitgebreid gesproken over de ontaarding van het geweld dat Haïti in totale chaos heeft ondergedompeld. Ik heb u daarbij gezegd: Te yu mati barba de na faya, yu musu bigin fu nati di fu yu. Iemand zei me daarna: Dat was een mooi politiek praatje. Maar dat was het niet. Wanneer wij onrecht en de daaruit voortvloeiende woede en spiraal van geweld geen zonde noemen dan belanden wij in situaties als Gaza en Haïti.
Er zijn meer vormen van geweld dan alleen schieten en slaan. Geweld zit ook in onrechtvaardige structuren van de maatschappelijke orde in de aanwezigheid van de heersende elite. De benden in Haïti zijn nauw verbonden met de gevestigde elite in Haïti en de nieuwe elite ontstaat uit de drugscriminaliteit. Wij gelovigen dienen iedere vorm van geweld af te wijzen zoals Jezus dat heeft gedaan door zich te verzetten tegen onrecht tot de dood aan het kruis om ons te verlossen.

Paternalisme
Paternalisme is een ander woord voor bevoogding. Dat klinkt onschuldig maar in de wereldpolitiek is dat zeker niet zo. Hier moet gedacht worden aan het koloniale bewind van Nederland in Indonesië en Suriname of wat de Portugezen, de Fransen en Engelsen hebben gedaan met hun koloniën. Het is een ordinaire vorm van gecentraliseerd bestuur met een onderdanige meeheulende elitegroep van de lokale bevolking en uitsluiting van de inheemsen en de arme massa. Hierin ligt besloten een totale economische afhankelijkheid van het gekoloniseerd gebied, en het moederland beschikt over de wijze waarop de economische hulpbronnen zullen worden aangewend. Het centraal bestuur bepaalt in welke mate onderwijs en gezondheidszorg of het culturele leven doordringen tot in de achtergestelde gebieden. Deze zonde valt evenzeer terug te voeren naar die van hoogmoed en superioriteitsgevoel. Nu zijn de koloniale machten minder zichtbaar omdat de multinationals hun werkarmen zijn en zij bepalen hoe en wanneer de natuurlijke hulpbronnen zullen worden aangesproken voor welk doel. Wie die zonde niet wil zien, is ziende blind. Deze zonde is te overwinnen door zelfvertrouwen en geloof in eigen kunnen.

Farizeïsme
Farizeïsme betekent schijnheiligheid, huichelarij, uiterlijke schijn en het hebben van een dubbele moraal. Het is onbegrijpelijk dat de meeste Surinamers zich uitgeven als vrome christenen, hindoes en moslims maar dat er toch zoveel corruptie is in het land, van hoog tot laag. Maar ook onder het voorwendsel van democratie, mensenrechten en gelijkgerechtigdheid dringen westerse landen hun ideologie op en voeren een economische oorlog tegen arme landen die mee moeten doen met de heersende moraal om in aanmerking te komen voor leningen of mee te mogen doen in het internationaal handelsverkeer. Jezus was altijd heel streng tegen de farizeeërs.

Vervreemding
Dit begrip is ontwikkeld door Hegel en Marx en had vooral van doen met de wijze van productie aan de lopende band waardoor mensen vervreemd raakten van het product van hun arbeid, van de natuur en van de medemensen en uiteindelijk van zichzelf. De hoogontwikkelde technologie en wetenschap plaatsen kennis en macht in de handen van enkelen en reduceren de massa tot weerloze consumenten. Latijns-Amerika is een van zichzelf vervreemd werelddeel. Wie de Caribische literatuur enigszins kent, weet dat de zoektocht naar de eigen identiteit nog altijd een hoofdthema is. Onze eigen Anil Ramdas bracht dit thema in zijn boeken steeds naar voren. Als ik de vraag zou stellen wat nou de identiteit is van de Surinamer dan denk ik dat we een paar avonden kunnen vullen met filosoferen. De verwerking van het slavernijverleden brengt de vervreemding van de onderdrukte en geknechte mens op een pijnlijke wijze weer naar boven. Wat hebben die eeuwenlange slavernij en kolonialisme met ons gedaan? We spreken in de stad niet eens onze eigen moedertalen meer in een kerk die behoeder van de cultuur zou moeten zijn. Genezing van de vervreemding die we hebben ondergaan ligt voor ons niet in het herwinnen van een identiteit die we eens hadden, maar in het ontwikkelen van een nieuwe identiteit zoals God dat van ons verlangt.

Angst
De laatste collectieve zonde die Camara noemt is angst. Dit begrip komt uit de existentialistische filosofie en wordt aangescherpt door het postmodernisme. Er is geen God en de mens is veroordeeld tot de vrijheid. De mens komt van nergens en gaat nergens naar toe. Angst vervult de mens die constant een beklemmend gevoel heeft van onbestendigheid en onveiligheid. Er knaagt aan de mens een voortdurende twijfel aan het eigen bestaan en aan de eigen mogelijkheden. Schokkende gebeurtenissen zoals echtscheiding, mislukte relaties, ernstig ongeluk, dood, ontslag, werkloosheid of blunders kunnen opeens de angst verhevigen en zorgen voor depressies. De onzekere politiek van ons land maakt veel mensen angstig voor de toekomst en velen vluchten het land uit in een rusteloos zoeken naar geluk die ze nergens op aarde zullen vinden. Deze angst kan alleen overwonnen worden door te vertrouwen dat God de mens niet aan de machten van de dood en vernieling overlaat. Dat is de kern van het paasfeest!

Besluit
Mia Motley zei van de oorlog en geweld in Gaza, Oekraïne en Haiti: They are manmade problems en therefore there should be manmade solutions. Het kunnen manmade solutions zijn als de mens maar vertrouwt op God die in staat is om wat in de macht is van de Dood en Zonde, weer levend te maken. Dit is ons paasgeloof!
Nogmaals Zalig Pasen.

Categorieën:BISDOM, geloof en leven, Overwegingen

Tags: bisdom paramaribo, mgr. Karel Choennie, Pasen, preek