Paul Tjon Kiem Sang –

Zeer recentelijk verscheen het boek ‘Pater Toon, boslandpater: geroepen tot pastor en profeet’. Zoals de titel reeds aangeeft is het van de hand van pater Toon te Dorsthorst, die sedert 1968 als missionaire priester deel uitmaakt van ons bisdom.

Het boek heeft een autobiografisch karakter, maar is niet simpelweg een autobiografie. Pater Toon blikt inderdaad terug op zijn leven en werken in ons land, en schrijft daar op interessante wijze zijn verhaal over. Het boek is echter ook een reflectie op de vele dingen die hij hier heeft meegemaakt – zowel in kerkelijke als maatschappelijke sfeer –en daarop geeft pater Toon heel kritische commentaren.

Gods plan
Hoewel hij in zijn voorwoord aangeeft dat hij de Surinaamse geschiedenis van 1968 tot 2019, die hij ‘van heel dichtbij mocht meemaken’ heeft willen vastleggen, begint zijn verhaal echter eerder. Namelijk vanaf zijn geboorte in een ‘afgelegen boerendorp’ in Nederland, en zijn vorming, opleiding en voorbereiding op de komst naar Suriname. Het verhaal over zijn roots geeft de lezer (die hem niet kent) een goed beeld van wie de schrijver is en waar hij vandaan komt. Het rootsverhaal van pater Toon plaatst de rest van het boek – zijn leven in Suriname – dan ook in een bepaalde context: dat zijn missie in Suriname veel meer is dan een toevallige keuze die hij als jongeman heeft gemaakt. In hoofdstuk 1 legt pater Toon uit wat de betekenis is van de titel van zijn boek, en dat bevestigt (voor de gelovige mens) min of meer dat dit onderdeel is geweest van Gods plan voor ons land.

Ontwikkeling binnenland
Het boek van pater Toon is zowel voor het bisdom als voor onze samenleving een stuk belangrijke geschiedschrijving, dat nu goed is vastgelegd. De verdere ontwikkeling van het pastoraat in het bosland van Suriname, nadat de eerste missionarissen de basis hadden gelegd, is voornamelijk te danken aan de opzet van de cursus voor de vorming van pastorale leiders voor het binnenland. De voorziene geest van Mgr. Zichem heeft hem ertoe gebracht om pater Toon te vragen deze cursus op te zetten en te leiden. En nu, bijna veertig jaar later, gaat deze cursus nog steeds door en daarmee wordt de pastorale bediening van de gelovigen in de afgelegen dorpen al bijna veertig jaar gegarandeerd. Pater Toon laat de lezer heel duidelijk weten dat hij deze immense taak niet had kunnen volbrengen zonder de toegewijde en liefdevolle ondersteuning van zuster Egno Monk. Hij heeft vorig jaar voorgoed afscheid van haar moeten nemen.

Ook de geschiedenis van de werkzaamheden van de Pater Ahlbrinckstichting (PAS) maakt deel uit van deze ontwikkeling in het binnenland, en ook daar heeft pater Toon zijn sporen verdiend. Met zijn achtergrond in de studie van landbouw heeft zijn inzet bijgedragen aan de succesverhalen van de PAS.

Maatschappelijke situatie
Het boek is – zoals eigenlijk te verwachten was – niet enkel een geschiedkundig relaas over zijn werk als pastor en de kerkelijke activiteiten. De aard van pater Toon – zoals dat afgeleid kan worden uit de eerste hoofdstukken – maakte dat hij niet langs de zijlijn kon blijven staan met een gesloten mond, wanneer er zich ernstige maatschappelijke kwesties voordeden. Zeer zeker toen de mensen met wie hij het meest begaan was – de inheemsen en de marrons – het hardst getroffen werden door de crises, die ons land sinds 25 februari 1980 in een neerwaartse spiraal hebben gesleurd. Niet minder dan 109 van de 225 bladzijden in het boek gaan over de maatschappelijke situatie in het land, het ernstige onrecht dat zich voordeed en de betrokkenheid van pater Toon daarbij. Uiteraard behoort een groot deel daarvan tot de strijd die hij persoonlijk heeft geleverd tegen het grove onrecht van de militaire machthebbers sinds 1980 en die hij tot vandaag de dag nog voortzet.

Binnenlandse Oorlog
Hier komt dan misschien het enige minpuntje van dit boek, maar dat kennelijk ook niet bedoeling ervan is geweest. We leven nu met hele generaties van vooral jongere burgers, voor wie de periode van 1980 tot begin jaren ’90 een niet relevante geschiedenis lijkt te zijn, een beetje een ver-van-hun-bedshow. De huidige kritieken op de persoon die zich president noemt, en ook de onweerlegbare rechtmatigheid van het vonnis van november 2019, worden niet begrepen en dus ook bestreden. De grootste oorzaak hiervan is niet alleen de (ver)valste informatie die door betrokkenen al bijna veertig jaren wordt gegeven, maar ook het uitblijven van een goede en gedetailleerde vastlegging van de feiten die zich werkelijk hebben voorgedaan, een juiste geschiedschrijving dus. Pater Toon heeft – samen met enkele andere paters en zusters – heel veel van zeer nabij meegemaakt, vooral tijdens de Binnenlandse Oorlog. Algemene verhalen over deze gebeurtenissen zullen de generatie van vandaag niet wakker maken voor de waarheid. Het zijn juist de details van de misleiding – de samenzweringen op de achtergrond en zelfs de wreedheden – die nu vastgelegd moeten worden voor de komende generaties.

Mijn beschouwing over het boek van pater Toon wil ik daarom beëindigen met een oproep aan hem om in een apart werk die details zo goed mogelijk vast te leggen. Bij verschillende gelegenheden heeft hij in toespraken delen van deze details al belicht. Maar wat men gehoord heeft, vergeet men sneller dan wat geschreven staat. Ik hoop dat dit werk nog tegemoet gezien kan worden.

OMHOOG Jaargang 64, editie 02, 19 januari 2020

Categorieën:geloof en leven

Tags: binnenlandpastoraat, binnenlandse oorlog, boekrecensie, headline, ontwikkeling binnenland, pater Toon te Dorsthorst, Paul Tjon Kiem Sang